Türkiye'de kültür ve yayıncılık alanında yürüttüğü çalışmalarla tanınan Sebilürreşad Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Fatih Bayhan, özellikle pandemi şartlarıyla yeni bir disiplin altında şekillenen bir çok sektör gibi kültür ve yayıncılık sektörünün de bu değişimden etkilendiğini gözlemleyerek bir dizi araştırmalar yaptı. Bayhan, dört yıldır yürüttüğü çalışmayı nihayet tamamladı. Çalışma, Türkiye'nin kültür envanterinin ekonomik gücünü de ortaya koyduğu için oldukça önemli.
Kültür'ün kendi değerlerini koruyarak, pergel metaforuyla bir ayağını tarihine, kültürel geçmişine ve dinamiklerine sabitleyerek Türkiye'yi Dünya'nın Kültür ve Turizm destinasyonunda zirveye çıkartabilecek bir altyapıya sahip olduğunu ifade eden Bayhan, "Gücümüzün farkında olmamız, atacağımız adımlar hususunda bize sağlam bir yön ve istikamet çizecektir. Bu rapor, bize sağlam veriler sunuyor. Umarım ciddiyetle ilerleme fırsatını ülke olarak yakalarız, dedi.
Bayhan'ın büyük emekler vererek dört yıldır hazırladığı raporun özeti şöyle;
Türkiye’nin kültür envanteri doğru değerlendirildiğinde, doğrudan ve dolaylı ekonomik getirileri açısından milyarlarca dolarlık bir potansiyele sahiptir. Kültürel varlıkların ekonomik karşılığını belirlemek için aşağıdaki ana başlıkları değerlendirmek gerekir:
1. Kültürel Miras ve Turizm Gelirleri
Türkiye, Göbeklitepe, Efes, Kapadokya, Topkapı Sarayı, Ayasofya, Nemrut Dağı, Safranbolu, Divriği Ulu Camii gibi sayısız UNESCO Dünya Mirası’na sahiptir. Ancak bu alanların turizm potansiyeli tam anlamıyla kullanılamamaktadır.
• 2023 yılı itibariyle Türkiye’nin turizm geliri 56 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
• Ancak İspanya’nın yıllık turizm geliri 90 milyar dolar, Fransa’nın ise 100 milyar dolar civarındadır.
• Türkiye’nin kültür turizmine daha fazla yatırım yapması halinde, turizm gelirlerinin 100 milyar dolara ulaşması mümkündür.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +40 milyar dolar
2. Kültürel Üretim ve Yaratıcı Endüstriler
Türkiye’de edebiyat, müzik, sinema, tiyatro, el sanatları, tasarım ve dijital sanatlar gibi yaratıcı endüstriler yeterince desteklenirse, ekonomik katkısı büyük ölçüde artabilir.
• 2022 yılı itibariyle Türkiye’nin yaratıcı endüstrilerden elde ettiği gelir 10 milyar dolar civarındadır.
• Ancak İngiltere ve Güney Kore gibi ülkeler, kültürel üretim ve yaratıcı sektörlerden 100 milyar doların üzerinde gelir elde etmektedir.
• Güney Kore’nin sadece K-Pop ve kültürel ihracat gelirleri 12 milyar dolar civarındadır.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +20 milyar dolar
3. Geleneksel El Sanatları ve Kültürel Ürünler
Türkiye’nin halı, çini, seramik, gümüş işçiliği, bakır işçiliği, ebru sanatı, hat sanatı gibi geleneksel el sanatları dünya çapında ilgi görmektedir.
• Türk halıcılığı dünya pazarında büyük bir yer tutarken, İran halıcılığı yaklaşık 2 milyar dolarlık ihracat yapmaktadır. Türkiye ise 1 milyar dolar civarında kalmaktadır.
• Çini ve seramik sektörü de dünya çapında büyük bir talebe sahiptir. Ancak Çin’in seramik ihracatı yıllık 10 milyar doları aşarken, Türkiye’nin bu sektörden elde ettiği gelir sadece 1 milyar dolardır.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +10 milyar dolar
4. Film, Dizi ve Kültürel İçerik İhracatı
Türkiye, dünyada dizi ihracatında ABD’den sonra ikinci sıradadır. Ancak bu sektörün tam kapasite kullanılması halinde çok daha büyük bir ekonomi yaratması mümkündür.
• Türk dizileri yıllık 600 milyon dolar civarında ihracat geliri elde etmektedir.
• Güney Kore ise kültürel içerik ihracatından (dizi, müzik, oyun, sinema) yıllık 12 milyar dolar kazanıyor.
• Türkiye’nin dizi ve film sektörüne devlet desteği sağlaması ve dijital platformlarla küresel pazara açılması halinde gelir 5 milyar dolar seviyelerine çıkabilir.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +4 milyar dolar
5. Müzik, Sanat ve Festivaller
Türkiye, dünya çapında müzik ve sanat festivalleri düzenleme potansiyeline sahip olsa da, mevcut etkinliklerin ölçeği sınırlıdır.
• Coachella ve Glastonbury gibi festivaller 1 milyar doların üzerinde gelir elde ederken, Türkiye’nin uluslararası çapta ses getiren kültürel festivalleri henüz bu seviyeye ulaşmamıştır.
• Konya Mevlana Festivali, İstanbul Bienali, Antalya Film Festivali gibi etkinlikler dünya çapında daha fazla tanıtılarak yıllık 1 milyar dolar ek katkı sağlayabilir.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +2 milyar dolar
6. Müzeler ve Kültürel Alanların Ekonomik Değeri
Türkiye’de müze ziyaret oranları gelişmiş ülkelere göre çok düşük seviyededir. Avrupa’da kişi başına düşen müze ziyaret sayısı ortalama 5 iken, Türkiye’de 0.5 seviyesindedir.
• Louvre Müzesi tek başına yıllık 3 milyar dolar gelir elde ederken, Türkiye’deki Topkapı Sarayı ve Ayasofya’nın toplam geliri 100 milyon doları ancak bulmaktadır.
• Müzeler için altyapı geliştirilip dünya çapında tanıtılsa, yıllık en az 5 milyar dolar ek katkı sağlanabilir.
📌 Potansiyel Ekonomik Değer: +5 milyar dolar
Toplam Potansiyel Ekonomik Değer
Alan Mevcut Gelir Potansiyel Gelir Ekonomik Katkı
Kültür Turizmi 56 milyar $ 100 milyar $ +40 milyar $
Yaratıcı Endüstriler 10 milyar $ 30 milyar $ +20 milyar $
Geleneksel El Sanatları 2 milyar $ 12 milyar $ +10 milyar $
Film ve Dizi İhracatı 0.6 milyar $ 5 milyar $ +4 milyar $
Festivaller ve Kültürel Etkinlikler 0.5 milyar $ 2.5 milyar $ +2 milyar $
Müzeler ve Kültürel Alanlar 0.1 milyar $ 5 milyar $ +5 milyar $
Toplam 69 milyar $ 154.5 milyar $ +81 milyar $
📌 Türkiye’nin kültür envanteri doğru değerlendirilirse yıllık 80 milyar dolardan fazla ek ekonomik katkı sağlanabilir.
Sonuç: Türkiye’nin Kültürel Potansiyeli Nasıl Değerlendirilmeli?
✅ Kültürel mirasın tanıtımı artırılmalı, turizme daha entegre edilmeli.
✅ Yaratıcı endüstrilere devlet teşvikleri sağlanmalı, sanatçılar desteklenmeli.
✅ Türk sineması, dizileri ve müziği küresel pazarlarla entegre edilmeli.
✅ Müze ve kültürel alan yönetimi modernize edilmeli, özel sektör iş birlikleri geliştirilmeli.
✅ Festivaller ve sanatsal etkinlikler küresel çapta daha geniş bir kitleye hitap edecek şekilde planlanmalı.
Eğer Türkiye bu alanlarda planlı bir şekilde yatırım yaparsa, 10 yıl içinde kültürel mirasın ekonomiye katkısı 150 milyar doları aşabilir. Kültürel zenginlik sadece bir tarihsel miras değil, geleceğin en büyük ekonomik kaynaklarından biridir.